4.02.2015

sıçrama yarışı

richard dawkins

kuşlarda uyarı çağrıları gerçekten işe yarıyor, ancak bunların mümkün olduğunca göze çarpmayacak ve ihtiyatlı bir biçimde düzenlendiği açık. ceylanların sıçraması öyle değil; kışkırtma derecesinde gösterişli. sanki avcının dikkatini özellikle çekmek istiyor, avcıyla alay ediyormuş gibiler.

bu gözlem şirinlik derecesinde cüretli bir kurama yol açtı. kuramın temelleri n. smythe'e ait ancak mantıksal sonucuna ulaştıran a. zahavi'nin şüphe götürmez imzası. zahavi'nin kuramını anlatmaya çalışayım:

sıçrama diğer ceylanlara bir işaret olmaktan öte aslında avcılara yöneliktir. diğer ceylanlar tarafından fark edilir ve onların davranışını değiştirir ancak bu rastlantısaldır; çünkü temelde avcıya verilen bir işarettir. kabaca çevirirsek şu anlama gelir: "bak ne kadar yükseğe sıçrayabiliyorum; çok sağlıklı ve güçlü bir ceylan olduğum çok açık. beni yakalayamazsın, bu kadar yükseğe sıçrayamayan komşumu yakalamaya çalışırsan daha akıllıca davranmış olursun!"

gösterişli bir biçimde yükseğe sıçrama genlerinin avcılara yem olma olasılığı azdır; çünkü avcılar yakalanması kolay avları seçme eğilimindedir. birçok memeli avcı hayvanın, yaşlı ve sağlıksız avlara yöneldiği bilinmektedir. bu denli yükseğe sıçrayan bir birey abartmalı bir biçimde, ne yaşlı ne de sağlıksız olduğunu sergileyerek kendi reklamını yapmaktadır. bu kurama göre ceylanların davranışı özverili olmaktan çok uzaktır. eğer nitelendireceksek bencil demeliyiz; çünkü amaç avcının bir başkasını kovalamasını sağlamaktır. bir açıdan, bunun bir sıçrama yarışı olduğu söylenebilir: avcı kaybedeni yem olarak seçecektir.