10.06.2018

manhattan projesi

david b. resnik

atom bombası; bilim, teknoloji ve ordu arasında ortaya çıkan içsel ilişkinin korkutucu bir sembolüdür. bugün, 500.000 bilim insanı ve mühendisin orduda çalıştığı ve dünyanın araştırma geliştirme bütçesinin dörtte birinin askeri araştırmalara ayrıldığı tahmin edilmektedir. abd'de federal hükümet diğer araştırma geliştirme bütçelerinin iki katını orduya harcamaktadır.

bilim insanları, manhattan projesi gibi büyük, gizli faaliyetlerde görev aldılar. hükümet askeri araştırmaları desteklemek için çok para harcadı.

manhattan projesi üzerinde çalışanların çoğu ordu için ne yaptıklarının farkında değildiler. başkan yardımcısı truman bile, başkan oluncaya kadar bu araştırmanın detaylarından habersizdi.

alman fizikçi fritza strassman, uranyum atomlarını nötronlarla bombardıman ederek nükleer füzyonu keşfetti. abd, bazı bilim insanlarının nazi almanyası'ndan füzyon bilgileriyle ayrıldığı 1939 yılına kadar atomların nasıl bölünebileceğine ilişkin bilgiden yoksundu. 1939 yılında, bir grup önemli fizikçi, o zamanlar dünyaca ünlü bir bilim insanı olan einstein'ı, başkan roosevelt'e bir mektup yazması için ikna etti. bu mektupta, nazilerin nükleer bir silah geliştireceği, bu yüzden abd'nin füzyon araştırmalarını hızlandırması gerektiği ifade edilecekti. bu mektup roosevelt'i, enrico fermi, robert oppenheimer, hans bethe gibi ünlü fizikçilerin yürüteceği manhattan projesi'ne başlamak konusunda ikna etti. bu bilim insanları, söz konusu proje üzerinde toplumsal sorumluluk duygusuyla çalıştılar; çünkü 2. dünya savaşı'nda müttefiklerin yenilgiye uğraması durumunda nazi almanyası'nın uygarlıkları yok edeceğinden büyük endişe duyuyorlardı.

2. dünya savaşı'ndan sonra manhattan projesi'nde çalışan bilim insanları nükleer birlik sağlamak için askeri sırları sovyetler birliği'yle paylaşıp paylaşmamakta tereddüt ettiler. bazı bilim insanları, nükleer silahlara ilişkin bilgilerin gizli tutulması halinde dünya barışı ve istikrarının sağlanacağını savundular. diğerlerine göre ise barışı ve istikrarı ancak bu konudaki açıklık sağlayabilirdi.

askeri sırları açıklamanın feci uluslararası sonuçları olacağından, sırları açıklamayı düşünen bilim insanları tedbirli davranmalıdırlar: bilim insanları, ancak gizliliğin açıklıktan daha kötü sonuçları olacağına dair açık ve ikna edici nedenlere sahip olduklarında askeri sırları açıklamalıdırlar.