3.07.2013

einstein

stephen hawking

einstein'ın atom bombası politikası ile bağlantısı çok iyi bilinir. abd'yi atom bombası yapma düşüncesini ciddiye almaya ikna eden, roosevelt'e yazılan ünlü mektubu imzalamış ve savaş sonrası, nükleer savaşı önleme çabalarına katılmıştı.

einstein'ın ilk politik eylemleri, 1. dünya savaşı sırasında berlin'de profesörken başlar. insan yaşamının boş yere harcanmasına dayanamayarak savaşa karşı gösterilerde yer aldı. halkı kurallara uymamaya çağırması ve zorunlu askere yazılmaya karşı çıkmak üzere cesaretlendirmesi, meslektaşları arasında pek sevgiyle karşılanmadı. savaştan sonra, çabalarını uzlaşma ve uluslararası ilişkileri geliştirmeye yöneltti. bu da onu o kadar sevilen birisi yapmadı.

einstein'ın ikinci büyük ülküsü siyonizm'di. yahudi bir aileden gelmesine rağmen tevrat'taki tanrı düşüncesini reddediyordu. bununla birlikte, 1. dünya savaşı öncesi ve sırasında artan antisemitizmin bilinci, einstein'ı yavaş yavaş yahudi toplumuyla özdeşleşmeye ve daha sonra da siyonizm'in en büyük savunucularından biri olmaya götürdü.

bir kez daha, düşman kazanmak onu inandıklarını söylemekten geri çevirmedi. kuramları saldırıya uğradı; hatta kişiliğine karşı bir örgüt bile kuruldu. adamın biri, başkalarını einstein'ı öldürmeye kışkırtma suçundan hüküm giydi. ama einstein serinkanlılığını hep korudu. "einstein'a karşı 100 yazar" adlı bir kitap yayımlandığı zaman, "eğer haksız olsaydım yalnızca bir tanesi yeterdi." karşılığını verdi.

1933 yılında hitler iktidara geldi. einstein o zaman amerika'daydı ve almanya'ya dönmeyeceğini ilan etti. bunun üzerine nazi milisler evini basıp banka hesabına el koyarken, bir berlin gazetesi de "einstein'dan iyi haber: geri gelmiyor" biçiminde başlık atıyordu.

nazi tehlikesi karşısında einstein barışseverlik düşüncesini terk etti ve en sonunda alman bilimcilerinin atom bombasını yapmalarından korkarak birleşik devletlerin de kendi atom bombasını geliştirmesini önerdi. ama daha ilk atom bombası patlatılmadan, kamuoyunu nükleer savaşın tehlikelerine karşı uyarıyor ve nükleer silahların uluslararası denetimini öneriyordu.

yaşamı boyunca, einstein'ın barışa yönelik çabaları pek kalıcı sonuçlar doğurmadı ve kesinlikle ona arkadaş kazandırmadı. ama siyonizm ülküsüne verdiği açık destek, 1952 yılında kendisine israil'in cumhurbaşkanlığı önerildiği zaman hakkıyla tanınmış oldu. politika için çok toy olduğunu söyleyerek bunu reddetti. ama belki de gerçek nedeni başkaydı. yine ondan alıntıyla, "denklemler benim için çok daha önemlidir; çünkü politika bugün içindir; oysaki bir denklem sonsuzluk içindir."